Organik bileşikler denildiğinde öncelikle kimya ile ilgili kavramlar ve formüller aklınıza gelebilir, biyoloji ile olan ilişkilerini merak edebilirsiniz. Organik bileşikler yaşamımızın sürdürülmesinde en temel maddelerden biridir. Hücrelerde metabolik olayların gerçekleşmesi, temel besin kaynaklarımız ve günlük hayatta kullandığımız birçok materyal, ısınmada kullandığımız doğal gaz ve arabamızın yakıtı olan benzin gibi maddeler organik kökenlidir. Yine organizmaların temel yapıları, canlılık için gerekli olan enerji ve metabolik tepkimeler organik moleküllerin varlığında gerçekleşir. Canlılarda özelliklerin aktarılması, bireyin kendine özgü davranışlar göstermesi bireyle ilgili her türlü bilginin depolanmasında bazı organik moleküler rol oynar.Görüldüğü gibi organik bileşiklerin canlılarda farklı işlevleri bulunur. Organik bileşiklerde görev ve yapı benzerliği vardır. Bu nedenle aynı cins moleküllerde bile görevine uygun yapılanma görülür. Örneğin canlının yapısına katılan bazı proteinler lif şeklinde, bazıları da küremsi yapıdadır.
Bileşiklerin bir bölümü doğrudan doğadan alındığı gibi canlı yapısına katılırken, bir bölümü ise alındıktan sonra canlının yapısına uygun olarak yeniden sentezlenir.
Birçok organik molekülün iskeleti, karbon zincirlerinden oluşmasına rağmen karbon atomu içeren her bileşiğin de organik olduğunu düşünmemek gerekir. Örneğin karbondioksit inorganik bir moleküldür. Organik bileşiklerin yapısında karbonla birlikte, oksijen ve hidrojen elementleri bulunur. Bazı organik moleküllerde bunlara ek olarak azot (N), fosfor (P) ve kükürt (S) elementleri de bulunur.
Ancak bazı organik moleküllerde oksijen atomu bulunmaz. Bunlar, karbon ve hidrojen atomlarını içeren moleküller olup hidrokarbonlar olarak adlandırılır. Örneğin yağlar, uzun hidrokarbon kuyrukları içerir. Hidrokarbonlarda fazla miktarda enerji depolanır. Günlük yaşamımızda kullandığımız benzin yakıtı hidrokarbonları içerir. Yine yağ moleküllerindeki hidrokarbon zincirleri, yakıt depoları olarak kullanılır.
Canlılarda bulunan organik bileşiklerin en çok bilinenleri: karbohidratlar, lipitler, proteinler, enzimler, vitaminler, nükleik asitler ve ATP’dir. Bu bileşiklerin bazıları hücrede enerji kaynağı (ör. karbohidratlar ve yağlar), bazıları yapı malzemesi (ör. proteinler, yağlar), bazıları da metabolizmada düzenleyici madde (ör. proteinler, vitaminler) olarak görev yaparlar. Organik moleküllerin hücrelerde enerji üretiminde kullanılma sırası; karbohidratlar, yağlar ve proteinler; canlı yapısında bulunma miktarı ise; protein, yağ ve karbohidratlar şeklindedir. Nükleik asitler, kalıtım ve hücre yönetiminin gerçekleştirilmesinden sorumlu; vitaminler, biyolojik tepkimelerde düzenleyici; ATP ise enerji verici moleküldür.
A. Karbohidratlar
B. Yağlar
C. Proteinler
Ç. Enzimler
D. Vitaminler
E. Hormonlar
F. Nükleik Asitler
Tags:
9.SINIF KONU ANLATIM
