Anlatıma Hazırlık Bir duyguyu ve düşünceyi veya konuyu sözlü ya da yazılı olarak aktarmaya anlatım denir. Anlatıma başlamadan önce iyi bir hazırlık yapılması gerekir. Çünkü belli bir sıra takip edilmez ise anlatımda istenilen başarı elde edilemez.Kişinin iletmek istediklerini belli bir dilin kuralları içinde sözlü ya da yazılı olarak dışa vurmasına anlatım denir. Anlatımda zihinde tasarlananların dile dönüştürülmesi söz konusudur. Anlatım iki şekilde gerçekleşir: Sözlü anlatım ve yazılı anlatım.
Sözlü anlatım, duygu ve düşüncelerin sözle yani konuşma yoluyla anlatılmasıdır. Sözlü anlatımda konuşan ve dinleyen veya dinleyenler vardır.
Yazılı anlatım, duygu ve düşüncelerin, olay veya durumların belli bir planla anlatılmasıdır. Sözlü anlatım anlıktır, geçicidir. Yazılı anlatım metne dayalı olduğundan kalıcıdır. Bu anlatımda yazan ve yazılanları okuyanlar vardır. Yazılı anlatımda başarılı olmak için her şeyden önce sözcüklerin doğru ve yerinde kullanılması gerekir. Kapalı anlatımdan uzak durulmalı, sade bir anlatım kullanılmalıdır. Ayrıca yazılı anlatımda konu, bir plan dâhilinde anlatılmalı, yazı hem doyurucu hem inandırıcı olmalıdır.
Anlatım Sırası
1-) Konu tespit edilir.
2-) Konunun niçin anlatılacağına karar verir.
3-) Konu anlatılırken hangi yöntemleri kullanacağını belirler.
4-) Konu hakkında gözlemler, araştırmalar yapılmalıdır.
5-) Konuyla ilgili notlar almalıdır.
6-) Ansiklopedi, gazete, kitap, dergi ve internet gibi kaynaklardan yararlanır.
Plan : Bir işin veya eserin gerçekleştirilebilmesi için uyulması tasarlanan düzenlenen plana, plan denir.
Anlatımda Tema : Öğretici veya edebi eserlerde işlenen konu düşünce veya görüşe tema denir. Ölüm, aşk özgürlük, ayrılık gibi kavramlar birer temadır.
Konu : Hakkında konuşulan , söz söylenen, fikir yürütülen, yazı yazılan her hangi bir olay, düşünce veya duruma konu denir. Konu temanın sınırlandırılmış halidir. Örneğin sevgi bir temadır. İnsan sevgisi bir konudur.
Konu, yazının temelini oluşturur. Çünkü yazar, duygu ve düşüncelerini bir durum, olay, olgu veya sorundan yola çıkarak işler. Bu açıdan yazara, düşüncelerini iletme olanağı veren temel öğe, konudur. Konu geniştir, her konuda yazı kaleme alınabilir. Konu işlenirken yazarın, konu hakkında bilgi sahibi olması önemlidir.
Konu ile Tema Arasındaki Farklar : Tema soyut, genel ve geniş bir kavramdır. Konu ise somut, özel ve dar bir kavramdır.
Konuyu Seçme
Bunun yanında yazar, konusunu seçerken okurun ilgisini de dikkate almalıdır. Hakkında yeterli bilgi sahibi olunmayan konularda yazmak, yazının etkisini azaltabilir.
Amaç Belirleme
Amaç, yazarın yazısını yazma nedenidir. Yazarın konudan hareketle okura iletmek istediği temel düşünce, yazının amacıdır. İleti, yazının belkemiğidir. Yazı, onu açıklayan, tamamlayan ve ona hizmet eden düşüncelerle desteklenerek geliştirilir. Yazarın neyi, nasıl ve niçin anlatacağını belirlemesi, ona düşüncelerini daha planlı olarak verme kolaylığı sağlayacaktır. Bu, yazıdaki dağınıklığın önüne geçecek, yazarın okura daha yararlı olmasını sağlayacaktır.
Bilgi Toplama
Konuyu ve amacını belirleyen yazar, kendisi için gerekli olan bilgileri kendi düşünce birikiminden ve deneyimlerinden elde edecektir. Ancak bunlar her zaman yeterli olmaz. Düşünsel bir metin geliştirilirken yazar, kendi dışındaki bilgi kaynaklarına da ulaşmalıdır. Şimdi yazarın, araştırma yoluyla ulaşacağı bilgi kaynakları üzerinde duralım:
Bu kaynaklar gözlem, kaynak araştırması, okuma, özet çıkarma, not alma ve alıntı yapmadır.
Gözlem : Bir nesnenin , olayın veya bir gerçeğin niteliklerinin bilinmesi amacıyla dikkatli ve planlı olarak ele alınıp incelenmesine gözlem denir. Gözlem ayrıntıları keşfetmektir. Gözlemlerde görsel ögeler ve nitelikli sözler sık kullanılırYazarın kaleme alacağı konu ile ilgili farklı kaynaklardan yararlanmasına kaynak araştırması denir. Kaynak araştırması konuyu kapsamlı bir şekilde öğrenmek için gereklidir.
Özet Çıkarmak : Bir yazı, konu, söz veya filmin içeriğini kısaltarak özünü vererek daha az sözle anlatmaya özet çıkarma denir. Özette metnin iyi okunması, konu ve iletinin saptanması gerekir. Özetle ayrıntılara yer verilmez.
Bir metinde, bir konuşmada iletilenleri maddeler hâlinde, ana çizgileriyle belirlemeye not alma denir. Not alma yazı veya konuşmayı iyi anlamayı gerektirir.
Bir metin oluşturulurken başka bir yazarın yazısından ya da kitabından alınmış parçaya alıntı denir. Alıntıda amaç, yazarın kendi düşüncelerini alanında uzman başka kişilerin düşüncelerinden hareketle daha belirgin hâle getirmek ve kanıtlamaktır. Alıntılar tırnak içinde aktarılır.
Sentez Yapma
Parçaları bir araya getirip bir bütün olarak birleştirmeye sentez denir. Sentez yazılı bir metinde elde edilen bilgilerin bir elemeden geçirilmesiyle gerçekleştirilir.
Anlatım Yöntemi Belirleme
Bir duygu, düşünce veya konuyu söz veya yazıyla bildirmeye anlatım denir. Duygu ve düşünceler farklı anlatım yöntemleriyle dile getirilebilir. Bunun için yazarın, anlatacağı konuya göre bir yöntem belirlemesi gerekir. Çünkü bilimsel bir konu ile bir olay aynı şekilde anlatılmaz. Yazar bazen açıklama yöntemine, bazen kanıtlama yöntemine, bazen öyküleme yöntemine, bazen betimleme yöntemine başvurur. Yer yer konu ve amaca uygun olarak örneklendirmelere, karşılaştırmalara, tanımlamalara, sayısal verilere başvurur. Böylece düşüncelerini kanıtlarken, betimleme yaparken veya bir olaydan söz ederken farklı anlatım yöntemleri kullanmış olur.
Bütünlük Oluşturma
Bir metinde anlatılan konu kadar anlatılanların iyi bir planla ortaya konması da önemlidir. Yazı veya konuşmadaki bütünlük, konunun anlaşılırlığını ve akılda kalmasını kolaylaştıracaktır.
Dipnot : Metinde geçen herhangi bir bilgi ile ilgili olarak sayfa altına veya çalışmanın sonuna konulan açıklama ve kaynak bilgisine dipnot denir. Dipnot koymanın amacı ileri sürülen görüşlerin doğruluğunu ve tutarlılığını ortaya koymaktır
Kaynakça Hazırlama
Yazı ya da eserin hazırlanma sürecinde yararlanılan kaynakların verildiği listeyekaynakça (bibliyografya) denir. Bu listede yararlanılan kaynakların yayınevi, yazarı, adı, yayımlandığı tarih gibi bilgilere yer verilir: Ötüken yayınları, Peyami Safa, 2010,
Tags:
10.SINIF KONU ANLATIM
