Anlatımda Sınırlandırma -10.Sınıf Dil ve Anlatım 2.Ünite-

Anlatımda Sınırlandırma

İyi bir iletişim, gönderici ile alıcı arasındaki ilişkiye bağlıdır. Bu iletişimde iletinin, kanalın, dönütün, bağlamın payı vardır. Bunun yanında iletişimde başarı, iletinin yani konunun seçilmesi, sınırlandırılması ve somutlaştırmasına bağlıdır.

Yazar, önce konuyu yani neyi anlatacağını belirlemelidir. Bu, kişisel, toplumsal, bilimsel, evrensel bir konu olabilir. Konuyu seçtikten sonra sınırlandırmalıdır. Yazarın konuyu sınırlandırması, konunun iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. Çünkü kapsamı belirlenmemiş bir yazı okuru sıkar, onun dikkatini dağıtır. Aynı zamanda iletiyi etkisiz hâle getirebilir. Bu açıdan yazar, konuyu işlerken amacım belirlemeli, bu amaç doğrultusunda konuyu sınırlandırmalıdır.

Başlık ve anlatım türü de konuyu sınırlanma yöntemlerindendir. Çünkü başlık, yazının konusunu sınırlandırır, ana düşüncesini çağrıştırır. Konumuz “roman” olsun. Bu, çok geniş bir kavramdır. Bu kavramı genelden özele doğru sınırlandırabiliriz: “Türk edebiyatında roman, Millî Edebiyat Döneminde roman, Reşat Nuri'nin Çalıkuşu romanı

Temanın soyut bir kavramdır. Soyut temalar; kişi, yer, zaman, durum bildiren dil birlikleriyle sınırlandırıldığında somut hâle gelir. Bunun dışında başlık, anlatıcının tavrı ve amacı da temayı somutlaştıran unsurlardır. Demek ki konunun somutlaştırmasında yazı türlerinin önemli bir yeri vardır. Çünkü şiir, deneme, hikâye gibi yazı türleri aracılığı ile konu somutlaştırılabilir. Bir yazar roman, hikâye veya tiyatro ile, bir şair şiirle konuyu somutlaştırabilir.

ANLATIMDA SINIRLANDIRMA

1.Soyut temalar bağlam, kişi, zaman ve anlatım biçimiyle somut hale getirilebilir.

2.Başlık temayı sınırlandıran ve somutlaştıran bir göstergedir.

3.Anlatıcının tavrı ve amacı temanın sınırlandırılmasında etkilidir.

4.Konu sınırlandırılırsa düşünceler netlik, belirginlik kazanır, anlatımda yoğunluk sağlanır, konu dışına çıkılması önlenmiş olur.

5.Olay sınırlandırıldığı gibi kişiler, zaman ve mekân gibi yapı unsurlarının da sınırlandırılması gerekir.

6.Çevre kirliliği soyut bir temadır, ancak İstanbul’daki sanayi tesislerinin çevreyi kirletmesi denince tema somutlaştırılmış ve sınırlandırılmış olur.

7.Evlat sevgisi soyut bir temadır, ancak hasta, yaşlı bir kadının bu durumda evlatlarını düşünmesi denince tema sınırlandırılmış, somutlaştırılmış ve konu haline getirilmiş olur.

8.Ne iş yapıyor, nerede çalışıyor, ne fabrikasında çalışıyor, ne üretiyor sorularına verilen her cevapta konu biraz daha sınırlandırılmıştır.

9.Sevgi, insan sevgisi, çocuk sevgisi, Atatürk’ün çocuk sevgisi sınırlandırma örneğidir.

10.Sanat, edebiyat, roman, psikolojik roman, Eylül sınırlandırma örneğidir.

11.Şiir, Türk şiiri, Divan şiiri, gazel, Fuzuli’nin gazeli sınırlandırma örneğidir.

12.İnsanlık, Asya insanları, Türk milleti, Karadeniz halkı, Oflular, Yıldırım ailesi bir sınırlandırma örneğidir.