Böbreğin Yapısı- 12.Sınıf Performans

Böbrek; idrarı ayırıp kanı temizlemeye yarayan ve karın boşluğunda omurganın hemen yanında bulunan sağlı sollu iki organdan her biridir. Dış görünümleri fasulyeyi andırır. Uzunluğu 10-12 cm, genişliği 5-6 cm, kalınlığı 4 cm, ağırlığı 120-200 gr kadardır. Kahverengiye yakın esmer kırmızı renktedir. Sağdaki böbrek, soldakine oranla biraz aşağıdadır. Her iki böbreğin de çevresi gevşek bağ ve yağ dokusundan oluşmuş böbrek kapsülü adı verilen bir doku tabakasıyla sarılıdır. Bu kapsülün oluşturduğu ve içinde böbreğin bulunduğu boşluk da böbrek loju (böbrek yuvası) adını alır. Böbrek kapsülünün ön yüzünü karın zarı (periton) sıkıca örtmüş olup böbreğin yerinde durmasına yardım eder. Böbreklerin karşılıklı olarak birbirlerine bakan ve bir girinti biçimindeki kesimleri böbrek göbeği adını alır. Burası böbreğe kan getiren ve böbrekten kan götüren damarların, sinirlerin ve idrar kanalının (üreter) geçtiği yerdir. 

BÖBREK VE YAPISI

· Bir çift olup, fasulye tanesi şeklindedir. Her böbrekten birer idrar kanalı çıkar. Bunlar aşağı doğru inerek idrar kesesinde sonlanır.
·  Böbrek dıştan içe doğru ;
Kabuk(korteks)
Öz bölgesi(medulla)
Havuzcuktan(pelvis) oluşur.
·  Böbrekte yapı ve görev birimi nefrondur.Nefronların üre ve artıların süzüldüğü en önemli kısımları böbreğin kabuk kısmıdır.Nefrondaki yapılar
1)Glomerulus:Kılcal damarlardan oluşur.

2)Bowman kapsülü : Glomerulusu sarar.Glomerulustan süzülme ile gelen kan sıvısı bowman kapsülüne geçer.Tek sıralı yassı epitelden meydan gelmiş yarım ay şeklindeki yapıdır.

3)Proksimal kanal:Geri emilmenin meydana geldiği kıvrımlı kanallardır.Besin maddelerinin büyük bölümü buradan geri emilir.

4)Henle kulpu:Özellikle su ve minareller geri emilir.

5)Distal kanal:En son geri emilmenin meydana geldiği yerdir.Özellikle iyonlar burada geri emilir.

·  Geri emilmenin yapıldığı yerlerin(proksimal kanal,henle kulpu ve distal kanal) çevresi kılcal damarlalar çevrilir.
·  Böbreklere kan,böbrek atar damarı ile taşınır.Böbrek atar damarı O₂ besin,üre ve ürik asit bakımından zengindir.
· Böbreğin öz bölgesinde ,tabanı kabuk bölgesine tepesi havuzcuğa bakan piramit şeklinde yapılar bulunur.
· Glomerulus + Bowman kapsülü = Malpighi cisimciği
· Glomerulus + Bowman kapsülü + henle kulpu = Nefron
Böbrekler, dıştan içe doğru 4 tabakadan oluşur: Böbrek zarı, kabuk bölgesi, piramit bölgesi, havuzcuk bölgesi.

Böbrek Zarı: Böbreğin en dışında böbrek dokusundan kolayca ayrılabilen ve böbreği bir gömlek gibi saran fibröz bir örtüdür.

Kabuk Bölgesi: Böbrek zarıyla piramitler arasında kalan bölgedir. Burada tanecikli bir görünüm söz konusudur. Bu görünümü oluşturan yapılar Malpighi cisimcikleri adını alır. Malpighi cisimciği, böbrek içine giren atardamarın kılcal uzantılarının oluşturduğu ince bir damar yumağıyla bunu çepeçevre saran Bowman kapsülü adlı ince bir zardan oluşur. İdrar yapımıyla görevlendirilmiş idrar kanalcıkları bu Bowman kapsülünden bir idrar kanalcığı çıkarak toplayıcı idrar kanalına açılırlar. İşte Malpighi cisimciğiyle birlikte kendi idrar kanalcığı idrar yapan en küçük birimi oluşturur. Bu oluşumlara nefron adı verilir. Bir böbrekte 1 milyon kadar nefron vardır. İdrar kanalcıklarının her biri ince bir toplayıcı kanalcığa açılır. Bu ince toplayıcılar birleşip daha büyük kanalları oluşturarak sonunda 10-25 kanal halinde piramitlerin tepesinde bulunan küçük delikçiklere açılırlar.

Piramit Bölgesi: Sayıları 8-10 kadar piramitlerin tepeleri havuzcuk,tabanları ise böbrek zarı kesimindedir. Bu piramitlerin papilla renales adlı uç kesimlerinde idrar borucuklarının açılmış olduğu 10-25 kadar delikçik vardır.

Havuzcuk Bölgesi: Piramitlerin tepesi ortalama 1 cm uzunluğundaki huni biçimindeki calices renalis minores adlı kısa tüplere açılır. Bu küçük boşluklar da birleşerek daha büyük boşluğu oluştururlar. Sayıları 2-3 olan bu yapılara da calices renales majores denir. Bunlar da bir araya gelerek havuzcuğu oluştururlar. Bu havuzcuğun ucundan başlayan idrar kanalı (üreter) mesanede (idrar torbası) sonlanır. Böylece böbreklerde yapılmış olan idrar, üreterlerle mesaneye taşınmış olur.

Böbrek Taşları: Böbrek taşları, idrar sisteminin her yerinde bulunabilir. İnsanlarda her bin kişiden birinde rastlanır. Taş oluşumu çeşitli nedenlere bağlanır: Susuz kalma sonucu idrar yoğunluğunun artması ya da idrardaki taş yapıcı maddelerin kalsiyum, oksalat, urat, sistin, xanthin ve seyrek olarak fosfatların salgılanmalarının artması ilk neden olarak kabul edilir. Böylece kristallerle yoğunlaşmış idrarda pH değişiklikleri, yabancı cisimler ve bakteriler gibi etkenler taş oluşumuna neden olur. İdrar yolları taşlarından bir bölümü hiç belirti vermez. Ancak böbrekten başlayarak mesaneye kadar idrar akımını engelleyen taşlar, yerine göre bel ve sırt ağrısı, kasık ve cinsel organlara vuran sancılar yapar. Bu ağrının özelliği, zaman zaman gelişi, bir başka deyişle iki ağrı arasında bir sessiz dönemin bulunmasıdır. Ağrı karına da yansır, gaz ve dışkı akımı duracağı için şişkinlik yapar. Aynı nedenle bulantı ve kusma olur. Taş üreterde takılmışsa bu belirtilere ayrıca ateş, idrarda kan ve sık sık idrara çıkma gereksinimi de eklenir. Böbrek taşları yapılarına göre bazen kolayca düşer. Bazen de ufak olmasına karşın yerinde kalır. Tanıya varmak için idrar analizi ve röntgen incelemesi gerekir. Taşı düşürmek için tıbbi tedaviye başvurulur; sonuç alınmazsa cerrahi olarak çıkarılır.