Çevremizde karşılaştığımız birçok varlığın canlı olup olmadığına karar vermekte zorlandığımız zamanlar olmuştur. Canlı ve cansız varlıkların ayrımını gerçekten doğru yapabiliyor muyuz? Sınıflarımızda, üzerinde oturduğumuz ahşap sıraların cansız olduğunu düşünürken neden dışarıda gördüğümüz bir ağacı canlıolarak değerlendiriyoruz? Bu ayırımı yaparken nelere dikkat ediyoruz?
Vücudumuzda bulunan bazı yapılarında canlı mı cansız mı olduğuna karar vermek çok kolay değildir. Örneğin saçlarımız ya da tırnaklarımız. Bu yapılar vücudumuzun bir parçası iken ya da kesildikten sonra canlı mıdır, değil midir?
Canlı ve cansız varlıkların ayrımı yapılırken belirlenen sınırlar net değildir. Canlı özelliklerinin bazılarını cansız
varlıklarda da izleyebiliriz. Örneğin uçaklar en hızlı hareket eden araçlardan biridir. Ayrıca uçaklar uçabilmek için yakıta ihtiyaç duyar, kimyasal enerjiyi hareket enerjisine çevirir ve atık maddeleri dışarıya boşaltır. Bu özellikleri taşıması uçakların canlı olduğu anlamına gelmez. Birçok insan, tohumların cansız olduğu gibi yanlış bir anlayışa sahiptir. Hâlbuki tohumlar uygun sıcaklık ve nem sağlayan bir ortamda çimlenme ve büyüme gibi canlılık belirtileri göstermeye başlar. Bu sebeple tohumları cansız olarak değerlendirmek yanlıştır. Ateş de canlı özellikleri olarak tanımlanan bazı kriterleri sağlayan bir başka cansız varlıktır.
Bu bölümde, sizlere verilen canlı özelliklerinin bazılarını cansız varlıklarda gözlemleyebilirken, bazı cansız özellikleri de canlı varlıklarda gözlemleyebilirsiniz. Otomobil, uçak ve gemi gibi taşıma araçlarını düşünelim. Bunlar hareket eder, enerji elde etmek için yakıt kullanır, kimyasal enerjiyi hareket enerjisine dönüştürür ve atık maddelerini dış ortama boşaltır. Diğer taraftan tohumların canlı olduğunu bilmemize rağmen bir taş parçası gibi cansız özelliklere sahip olduğu gözlenir. Bu örnekleri göz önünde bulundurduğumuzda canlı ve cansız varlıkların ayrımını yaparken belirlenen sınırların net olmadığına dikkat etmemiz gerekmektedir.
Tags:
9.SINIF KONU ANLATIM
