Çiçek, tohumlu bitkilerde üreme organıdır. Bitkinin ana gövdesinin uç kısmında ya da yan dalların üzerinde bulunur. Çiçekler bitkide sınırsız büyüyen vejetatif sürgünlerin aksine sınırlı büyüyen sürgünlerdir.
Tohumlu bitkiler açık tohumlu ve kapalı tohumlu olmak üzere iki alt bölüme ayrılır. Açık tohumlu ve kapalı tohumlu bitkilerin çiçekleri hem dış görünüş hem de anatomik bakımdan farklılık gösterir. Açık tohumlu bitki çiçeklerine kozalak denir. Kozalak bir eksen üzerinde sarmal olarak dizilmiş kozalak pullarından oluşur.
Erkek kozalak ayrı, dişi kozalak ayrıdır. Bir dişi kozalak birçok puldan oluşmuştur. Erkek kozalaklarda bulunan üreme yapraklarında oluşan polenler rüzgâr aracılığıyla dişi kozalaklara taşınır. Döllenmeden sonra gelişen tohum kozalak pulları üzerinde açıkta bulunur.
Kapalı tohumlu bitkilerin çiçeği daha karmaşık, çeşitli ve gösterişlidir. Çiçek kısımları çiçek sapı denilen bir sürgünün ucunda bulunur. Çiçek sapı üzerinde tek bir çiçek veya birçok çiçekten oluşan çiçek kümesi bulunabilir. Çiçek sapının ucunda çiçek tablası olarak bilinen genişlemiş bir yapı yer alır. Çiçek, dıştan içe doğru çanak yapraklar, taç yapraklar, erkek ve dişi oluşur.
Çiçeğin dışında bulunup çoğunlukla yeşil renkte olan ve tomurcuk hâlindeyken iç kısımdaki organları korumakla görevli bölüm çanak yaprak olarak adlandırılır.
Genellikle parlak renkli olan tek ya da birkaç sıralı taç yapraklar böcekleri ve diğer tozlaştırıcıları kendine çekerek tozlaşmaya yardımcı olur. Taç yapraklar, çiçek tablasına birbirinden ayrı parçalar hâlinde bağlandığı gibi birbiriyle birleşip kaynaşarak da bağlanabilir.
Çanak ve taç yapraklardan sonra gelen kısım erkek organlardır. Bu organların her biri sapçık ve başçık olmak üzere iki bölümden oluşur. Başçıkların her biri sapçıkla çiçek tablasına bağlanmıştır. Başçık, polenlerin oluştuğu kısımdır. Başçığın kesiti alındığında dört bölmeli bir yapı göze çarpar. Bölmelerin her birinde polen keseleri bulunur. Polen keseleri polenleri üretir. Polenlerniçerdikleri nişasta ve yağ sebebiyle birçok hayvan için önemli bir besin kaynağıdır.
Çiçeğin içte kalan son bölümü dişi organ olarak adlandırılır. Bir çiçek bir veya daha fazla dişi organa sahip olabilir. Dişi organ üç kısımdan oluşur. Bunlar; yumurtalık (ovaryum), dişicik borusu ve tepeciktir.
Yumurtalık, dişi organın alt kısmında bulunan genişlemiş yapıdır. İçinde tohuma dönüşecek tohum taslakları bulunur. Tohum taslakları küçük bir sapla yumurtalığa bağlanmıştır. Dişicik borusu, yumurtalığın tepeciğe kadar uzanan boyun kısmıdır.
Tepecik, dişicik borusunun üstünde bulunan, polenlerin tutunduğu ve çimlendiği nemli, yapışkan kısımdır.
Kiraz, elma, şeftali ve bezelye gibi bitkilerin çiçekleri çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organ gibi tüm yapılara sahiptir. Bu tür çiçeklere tam çiçek (erselik) denir. Ancak bazı çiçeklerin kısımları sayı ve diziliş bakımından farklılık gösterir. Bir çiçek, bu dört temel kısımdan bir veya daha fazlası eksikse eksik çiçek olarak adlandırılır. Söğüt, kavak, ceviz ve fındık gibi bitkiler eksik çiçeğe sahiptir.
Bir eksik çiçek, sadece erkek organ bulunduruyorsa erkek çiçek, dişi organ bulunduruyorsa dişi çiçek adını alır. Erkek ve dişi çiçekler aynı ya da farklı bitkiler üzerinde bulunabilir. Meşe, mısır, ceviz vb. bitkilere tek evcikli bitki denir. Bunlarda erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde bulunur. Hurma, söğüt, kavak vb.
bitkilere iki evcikli bitki denir. Bunlarda ise erkek ve dişi çiçekler farklı bitkilerde bulunur.
Tohumlu bitkiler açık tohumlu ve kapalı tohumlu olmak üzere iki alt bölüme ayrılır. Açık tohumlu ve kapalı tohumlu bitkilerin çiçekleri hem dış görünüş hem de anatomik bakımdan farklılık gösterir. Açık tohumlu bitki çiçeklerine kozalak denir. Kozalak bir eksen üzerinde sarmal olarak dizilmiş kozalak pullarından oluşur.
Erkek kozalak ayrı, dişi kozalak ayrıdır. Bir dişi kozalak birçok puldan oluşmuştur. Erkek kozalaklarda bulunan üreme yapraklarında oluşan polenler rüzgâr aracılığıyla dişi kozalaklara taşınır. Döllenmeden sonra gelişen tohum kozalak pulları üzerinde açıkta bulunur.
Kapalı tohumlu bitkilerin çiçeği daha karmaşık, çeşitli ve gösterişlidir. Çiçek kısımları çiçek sapı denilen bir sürgünün ucunda bulunur. Çiçek sapı üzerinde tek bir çiçek veya birçok çiçekten oluşan çiçek kümesi bulunabilir. Çiçek sapının ucunda çiçek tablası olarak bilinen genişlemiş bir yapı yer alır. Çiçek, dıştan içe doğru çanak yapraklar, taç yapraklar, erkek ve dişi oluşur.
Genellikle parlak renkli olan tek ya da birkaç sıralı taç yapraklar böcekleri ve diğer tozlaştırıcıları kendine çekerek tozlaşmaya yardımcı olur. Taç yapraklar, çiçek tablasına birbirinden ayrı parçalar hâlinde bağlandığı gibi birbiriyle birleşip kaynaşarak da bağlanabilir.
Çanak ve taç yapraklardan sonra gelen kısım erkek organlardır. Bu organların her biri sapçık ve başçık olmak üzere iki bölümden oluşur. Başçıkların her biri sapçıkla çiçek tablasına bağlanmıştır. Başçık, polenlerin oluştuğu kısımdır. Başçığın kesiti alındığında dört bölmeli bir yapı göze çarpar. Bölmelerin her birinde polen keseleri bulunur. Polen keseleri polenleri üretir. Polenlerniçerdikleri nişasta ve yağ sebebiyle birçok hayvan için önemli bir besin kaynağıdır.
Çiçeğin içte kalan son bölümü dişi organ olarak adlandırılır. Bir çiçek bir veya daha fazla dişi organa sahip olabilir. Dişi organ üç kısımdan oluşur. Bunlar; yumurtalık (ovaryum), dişicik borusu ve tepeciktir.
Yumurtalık, dişi organın alt kısmında bulunan genişlemiş yapıdır. İçinde tohuma dönüşecek tohum taslakları bulunur. Tohum taslakları küçük bir sapla yumurtalığa bağlanmıştır. Dişicik borusu, yumurtalığın tepeciğe kadar uzanan boyun kısmıdır.
Tepecik, dişicik borusunun üstünde bulunan, polenlerin tutunduğu ve çimlendiği nemli, yapışkan kısımdır.
Kiraz, elma, şeftali ve bezelye gibi bitkilerin çiçekleri çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organ gibi tüm yapılara sahiptir. Bu tür çiçeklere tam çiçek (erselik) denir. Ancak bazı çiçeklerin kısımları sayı ve diziliş bakımından farklılık gösterir. Bir çiçek, bu dört temel kısımdan bir veya daha fazlası eksikse eksik çiçek olarak adlandırılır. Söğüt, kavak, ceviz ve fındık gibi bitkiler eksik çiçeğe sahiptir.
Bir eksik çiçek, sadece erkek organ bulunduruyorsa erkek çiçek, dişi organ bulunduruyorsa dişi çiçek adını alır. Erkek ve dişi çiçekler aynı ya da farklı bitkiler üzerinde bulunabilir. Meşe, mısır, ceviz vb. bitkilere tek evcikli bitki denir. Bunlarda erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde bulunur. Hurma, söğüt, kavak vb.
bitkilere iki evcikli bitki denir. Bunlarda ise erkek ve dişi çiçekler farklı bitkilerde bulunur.
Tags:
11.SINIF KONU ANLATIM
