Kök; bitkinin toprağa bağlanması, su ve minerallerin alınması, besin maddelerinin depolanması, hormonların ve bazı kimyasal bileşiklerin sentezlenmesi, gövdenin desteklenmesi ve oksijen alınmasını sağlayan organdır. Alınan su ve mineraller hücrelerin büyümesi için gereklidir. Bitkiler büyüyüp geliştikçe kök sistemi de gelişir. Tohumlu bitkilerde tohum çimlendiğinde embriyonik kök, yer çekimi yönünde aşağıya doğru yönelip ana kökü meydana getirir. Ana kökün dallanmasıyla toprak altında yan kökler gelişir. Bunun sonucu bitkinin topraktan madde alma yüzeyi artar ve toprağa tutunması kolaylaşır.
Kök; kaliptra, hücre bölünme bölgesi, uzama bölgesi ve olgunlaşma bölgesi olmak üzere dört bölümde incelenir. Bunlar birbirinden kesin sınırlarla ayrılmaz. Kaliptra kökün uç kısmını örten konik şekilli yapıdır. Kaliptra hücreleri jelatinimsi bir madde salgılar. Bu madde kök ucunun toprak içinde kolayca ilerlemesini sağlar. Hücre bölünme bölgesi kök ucunun merkezinde bulunan uç meristem hücrelerinden oluşmuştur.
Bu hücreler sürekli olarak bölünür. Bu bölgenin uç kısmına büyüme konisi denir. Uzama bölgesindeki uç meristem tarafından oluşturulan hücreler hızla dikey yönde büyür. Böylece kökün uzaması sağlanır. Ayrıca bu bölgede hücrelerin farklılaşması da gerçekleşir. Uzama bölgesinin üzerinde olgunlaşma bölgesi (kök emici tüy bölgesi) bulunur. Bu bölgede yoğun olarak kök emici tüyleri yer alır. Emici tüyler suyun ve suda çözünmüş
minerallerin topraktan emilmesinde görevlidir. Kökler toprak içinde ilerledikçe tüyler zarar görür. Zarar gören tüylerin yerine sürekli yenileri oluşur. Tüylerin ortalama yaşam süreleri 4-5 gündür.
Tek çenekli bir bitkinin kökünden enine kesit alınıp incelendiğinde en dışta epidermis tabakası olduğu görülür. Epidermisten merkezi silindire kadar klorofilsiz, ince çeperli korteks parankiması hücreleri bulunur. Korteks parankimasının iç tabakasını endodermis oluşturur. Endodermis tabakası korteks ile merkezi
silindiri birbirinden ayırır. Kökün merkezinde iletim demetlerini bulunduran bölüme merkezi silindir denir. Merkezi silindir kökte hem ksilem hem de floemin geliştiği iletim dokularından oluşur. Tek çenekli ve çift çenekli bitki kökleri arasındaki en önemli fark merkezi silindirdeki dokuların düzenlenişidir. Tek çenekli bitki köklerinde merkezi silindirin en iç kısmında bulunan hücreler farklılaşmamış parankima hücreleri olarak kalır. Bu bölge öz olarak adlandırılır. Öz, iletim doku tarafından halka şeklinde kuşatılır. Ksilem ve floem iletim dokuda almaşık olarak dizilmiştir.
Çift çenekli bitkilerin köklerinde merkezi silindir, büyük bir bölümü farklılaşmış floem ve ksilem hücrelerinden oluşmuştur. Ksilem hücreleri merkezi silindirde iki ya da daha fazla kol hâlinde ışınsal olarak çıkar. Bu kolların arasında floem gelişir. Çift çenekli bitkilerde merkezî silindirde ksilem ve floem arasında kambiyum halkası bulunur. Kambiyum hücreleri bölünerek merkeze doğru ksilemi, dışa doğru floemi oluşturur.
Her büyüme döneminde kambiyumun etkinliği ile yeni ksilem ve floem tabakası meydana gelir. Bu şekilde sekonder büyüme ile kök enine büyür, kalınlaşır.
Kök; kaliptra, hücre bölünme bölgesi, uzama bölgesi ve olgunlaşma bölgesi olmak üzere dört bölümde incelenir. Bunlar birbirinden kesin sınırlarla ayrılmaz. Kaliptra kökün uç kısmını örten konik şekilli yapıdır. Kaliptra hücreleri jelatinimsi bir madde salgılar. Bu madde kök ucunun toprak içinde kolayca ilerlemesini sağlar. Hücre bölünme bölgesi kök ucunun merkezinde bulunan uç meristem hücrelerinden oluşmuştur.
Bu hücreler sürekli olarak bölünür. Bu bölgenin uç kısmına büyüme konisi denir. Uzama bölgesindeki uç meristem tarafından oluşturulan hücreler hızla dikey yönde büyür. Böylece kökün uzaması sağlanır. Ayrıca bu bölgede hücrelerin farklılaşması da gerçekleşir. Uzama bölgesinin üzerinde olgunlaşma bölgesi (kök emici tüy bölgesi) bulunur. Bu bölgede yoğun olarak kök emici tüyleri yer alır. Emici tüyler suyun ve suda çözünmüş
minerallerin topraktan emilmesinde görevlidir. Kökler toprak içinde ilerledikçe tüyler zarar görür. Zarar gören tüylerin yerine sürekli yenileri oluşur. Tüylerin ortalama yaşam süreleri 4-5 gündür.
Tek çenekli bir bitkinin kökünden enine kesit alınıp incelendiğinde en dışta epidermis tabakası olduğu görülür. Epidermisten merkezi silindire kadar klorofilsiz, ince çeperli korteks parankiması hücreleri bulunur. Korteks parankimasının iç tabakasını endodermis oluşturur. Endodermis tabakası korteks ile merkezi
silindiri birbirinden ayırır. Kökün merkezinde iletim demetlerini bulunduran bölüme merkezi silindir denir. Merkezi silindir kökte hem ksilem hem de floemin geliştiği iletim dokularından oluşur. Tek çenekli ve çift çenekli bitki kökleri arasındaki en önemli fark merkezi silindirdeki dokuların düzenlenişidir. Tek çenekli bitki köklerinde merkezi silindirin en iç kısmında bulunan hücreler farklılaşmamış parankima hücreleri olarak kalır. Bu bölge öz olarak adlandırılır. Öz, iletim doku tarafından halka şeklinde kuşatılır. Ksilem ve floem iletim dokuda almaşık olarak dizilmiştir.
Çift çenekli bitkilerin köklerinde merkezi silindir, büyük bir bölümü farklılaşmış floem ve ksilem hücrelerinden oluşmuştur. Ksilem hücreleri merkezi silindirde iki ya da daha fazla kol hâlinde ışınsal olarak çıkar. Bu kolların arasında floem gelişir. Çift çenekli bitkilerde merkezî silindirde ksilem ve floem arasında kambiyum halkası bulunur. Kambiyum hücreleri bölünerek merkeze doğru ksilemi, dışa doğru floemi oluşturur.
Her büyüme döneminde kambiyumun etkinliği ile yeni ksilem ve floem tabakası meydana gelir. Bu şekilde sekonder büyüme ile kök enine büyür, kalınlaşır.
Tags:
11.SINIF KONU ANLATIM
