Canlılar Dünyası -9.Sınıf 3. Ünite-

Dünya üzerinde yaşayan canlı türü çeşitliliği çok fazladır. Canlı çeşitliliğinin çok olması bunların incelenmesinde birçok sorunu da beraberinde getirir. Bu sorunları ortadan kaldırmak ve onları bir düzen içinde inceleyebilmek için canlılar sınıflandırılmıştır. Sınıflandırma, canlıları benzer ve farklı özelliklerine göre gruplara ayırarak inceleyen bilim dalıdır. Taksonomi ise sınıflandırmadaki kuralları ortaya koyar.

Aristo, John Ray, Buffon ve Carolus Linnaeus gibi bilim insanları sınıflandırma ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Aristo canlıları yapay sınıflandırma yoluna gitmiştir. Yapay sınıflandırma, anolog organlar göz önünde bulundurularak yapılan sınıflandırmadır. Günümüzde geçerliliği yoktur. Carolus Linnaeus ise canlıların homolog organlarını, benzerlik ve farklılıklarını dikkate alarak doğal sınıflandırma sistemini geliştirmiştir.
 

Paleontoloji biliminin yaptığı araştırmalar, yerkürede hayatın başlamasından günümüze kadar birçok canlı türünün neslinin tükendiğini göstermiştir. İklim değişiklikleri, doğal afetler ve insan kaynaklı faktörler zaman içinde canlı çeşitliliğini azaltmaktadır.
 

Canlıları kategorize etmek için sınıflandırma birimleri kullanılmaktadır. Sınıflandırmanın temel birimi türdür. Sınıflandırma birimleri tür, cins, aile, takım, sınıf, şube ve âlemdir.
 

Canlılar genel özelliklerine göre bakteriler, arkeler, protista, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar âlemi olmak üzere altı grupta sınıflandırılır. Bakteriler, prokaryot yapıda tek hücreli canlıdır. Yeryüzünde her türlü ortamda yaşayabilir. Bakterilerin faydalı ve zararlı türleri bulunur. Zararlı bakteri türleri insanda solunum, dolaşım ve boşaltım sistemi enfeksiyonlarına sebep olur.
 

Arkeler prokaryotik hücre yapısına sahip canlıdır. Bu yönüyle bakterilere çok benzemesine rağmen hücresel yapısı, yaşama ortamı, metabolik ve filogenetik özelikleri bakımından bakterilerden farklıdır. Aşırı soğuk, sıcak, asidik, bazik ve tuzlu koşullarda yaşayabilir. Metanojenler, psikrofiller, termofiller, halofiller, asidofiller ve alkalifiller olmak üzere altı grupta incelenir.
 

Protista âleminde yer alan canlılar ökaryot hücre yapısına sahiptir. Tek veya çok hücreli olabilirler. Protista âleminde yer alan kamçılılar kamçılarıyla, kök ayaklılar yalancı ayaklarıyla, silliler ise sil adı verilen yapıların yardımıyla sulu ortamlarda hareket edebilir. Sporluların üremesi spor denilen yapılar sayesinde gerçekleşir. Kamçılı ve kök ayaklıların bazıları, sporluların ise hepsi insanlarda çeşitli hastalıklara neden olur. Algler fotosentez yapar ve hücre çeperleri vardır. Taşıdığı pigmentlere göre yeşil, kahverengi, kırmızı ve altın sarısı algler olarak sınıflandırılır. Cıvık mantarlar, ipliksi yapıda ve belirgin hücre şekline sahip olmayan canlıdır ve bitkilerde parazit olarak yaşar.
 

Bitkiler âlemi ökaryot ve çok hücreli canlılardır. Fotosentez sonucu üretmiş oldukları fazla glikozu nişasta şeklinde depo ederler. Bitkiler temelde, tohumsuz bitkiler ve tohumlu bitkiler olmak üzere iki gruba ayrılır. Tohumsuz bitkilerin bazıları nemli ve sulak bölgelerde yaşar. İletim demetleri yoktur. Bu nedenle su ve mineralleri tüm yüzeyleri ile alır. Bunlara damarsız-tohumsuz bitkiler denir. Bazı tohumsuz bitkilerin ise iletim demetleri vardır. Bunlara da damarlı-tohumsuz bitkiler denir. Tohumlu bitkiler ise tohum oluşturma biçimlerine göre açık tohumlu bitkiler ve kapalı tohumlu bitkiler olarak iki grupta toplanır.
 

Mantarlar âlemi, çok hücreli ve ökaryot hücre yapısına sahip tüketici organizmalardan oluşur. Kitin yapıda hücre çeperine sahip olup glikojen depo eder. Parazit veya çürükçül beslenir. Hayvanlar âlemi, omurgasız ve omurgalı hayvanlar olmak üzere iki grupta incelenir. Omurgasız hayvanlar sırt kısmında omurga taşımaz. Süngerler, sölenterler, solucanlar, yumuşakçalar, eklem bacaklılar ve derisi dikenliler olmak üzere altı gruba ayrılır. Omurgalı hayvanlar, sırt kısmında omurga ve omurganın içinde merkezî sinir sisteminin bir elemanı olan omurilik bulundurur. Dünya üzerinde her türlü ortamda yaşayan türleri bulunur. Omurgalı hayvanlar suda veya karada yaşar. Balıklar, iki yaşamlılar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler olmak üzere beş grupta incelenir.
 

Canlılar âleminin biyolojiye ve ekonomiye katkıları çok çeşitli alanları kapsar. Algler, bakteriler, bitkiler, mantarlar ve hayvanlardan elde edilen ürünlerden gıda, ilaç, kozmetik, tıp ve tekstil gibi endüstriyel alanlarda faydalanılır.
 

Doğada var olan canlılardan esinlenerek teknolojik tasarımlar yapılır. Yusufçuk böceği helikopterin tasarımına model olmuştur. Yarasaların çevreye yaydıkları ses dalgaları ve buna göre yön belirlemesinden örnek alınarak radar sistemleri geliştirilmiştir.
 
Virüsler zorunlu hücre içi parazitidir. Canlı ve cansız şeklinde kategorize edilmez. Üremek için mutlaka canlı bir hücreye ihtiyaç duyar. Kalıtım maddesi olarak DNA veya RNA içerir. Virüsler insanlarda, hayvanlarda, bitkilerde ve bakterilerde hastalıklara sebep olur