Güçlü ve etkili bir anlatım birçok ögenin bir araya gelmesiyle oluşur. Etkili bir anlatımda seçilen konunun, konunun sınırlandırmasının, yazarın amacının, bakış açısının payı kadar anlatımın dil ve biçim özelliklerinin de önemli bir rolü vardır. Anlatıcı, sözcükleri yerinde kullanmalı, yanlış anlaşılmalara yer vermemelidir. Konuşma dilinde yerel sözcükler kullanıldığından yazılarında yazı (kültür) dilinin sözcüklerini tercih etmelidir. Dili güzelleştirme ve zenginleştirme adına deyim ve atasözlerinden yaralanmalı, argo ve kaba sözlerden kaçınmalıdır. Duygu ve düşüncelerini kısa ve öz bir şekilde vermeli, gereksiz sözcüklerden kaçınmalıdır. Konuşma dilinde yanlış anlaşılma ihtimali olmayan anlatımlar yazı dilinde yanlış anlaşılabilir. Özellikle anlatım bozukluğuna yol açacak kapalı anlatımlardan kaçınmak gerekir. Açıkça yazılmadığı zaman tamlayan eksikliği oluşturan zamirlerin kullanımı buna iyi bir örnektir.Bunun yanında iyi bir anlatımda bulunması gereken açıklık, duruluk, tutarlılık, akıcılık gibi niteliklere önem vermelidir.
İyi bir anlatımın temel özellikleri şunlardır:
Açıklık: Anlatımın herhangi bir kuşku ya da belirsizliğe yol açmayacak şekilde oluşturulmasıdır. Açıklığın temelinde söz veya yazıların kolay anlaşılması yatmaktadır. Bir yazının açık olması için sözcükler, söz öbekleri, deyimler anlamına uygun olarak kullanılmalı, noktalama işaretleri yerinde kullanılmalıdır. Konuşma dilinde yanlış anlaşılma ihtimali olmayan analtımlar yazı dilinde yanlış anlaşılabilir. Özellikle anlatım bozukluğuna yol açacak kapalı anlatımlardan kaçınmak gerekir.
UYARI: Anlatımın açık olmaması, anlatım bozukluğuna neden olur.
Anlatımını açıklık ilkesine bağlı kalarak oluşturmak isteyen bir anlatıcı, özellikle şunları yapmalıdır:
1. Virgülün kullanım yerlerine dikkat etmelidir.
2. Gerekli yerlerde tamlayan kullanmalıdır.
3. Yanlış karşılaştırmalar yapmamalıdır.
4. İletileri aktaracak sözcükleri doğru seçmeli ve bunları dilin bilinen ve kabul edilen kurallarına uygun şekilde bir araya getirmelidir.
Akıcılık: Anlatımda herhangi bir duraksamaya yol açacak hiçbir unsura yer vermeme, yazıyı rahat okunacak şekilde yazmaktır. Akıcılık, ahenkli bir anlatımla, söylenmesi kolay sözcüklerin kullanılmasıyla gerçekleşir. Yer yer devrik cümlelere yer vermek de akıcılığı sağlamada önemlidir.
Duruluk (Yalınlık): Duruluk, anlatımda gereksiz sözcüklere yer vermemedir. Duru anlatımda cümleler gereksiz olarak uzatılmaz, cümlede herhangi bir işlevi olmayan sözcüklere yer verilmez. Duygu, düşünce, olay veya durumlar gerektiği kadar sözcükle, eksiksiz bir şekilde anlatılır. Duru anlatımda yazının doğallığını bozan aşırı süslü ifadelere yer verilmez.
Tutarlılık: Tutarlılık, duygu ve düşüncelerin aralarında herhangi bir çelişkiye yer vermeyecek şekilde, birbiriyle uyumlu bir şekilde verilmesidir. Bu açıdan iyi bir metinde cümleler birbirini destekler, daha anlaşılır hâle getirir. Tutarlılık, yazarla okur arasındaki iletişimde temel öğelerdendir. Çünkü metnin okur tarafından kabul edilmesi, düşüncelerin tutarlılığıyla doğru orantılıdır.
Tags:
10.SINIF KONU ANLATIM
