Mayoz Bölünme

Mayoz bölünme eşeyli üreme yapan canlılarda gamet (erkek veya dişi üreme hücresi) oluşumunda etkisi olan özel bir hücre bölünmesi şeklidir. Bu bölünme ile diploit (iki kromozom takımı taşıyan hücre veya organizma) hücrelerden haploit (olgun bir üreme hücresinde bulunan kromozom takımı) hücreler oluşur.

Mayoz bölünme ve döllenme olayları eşeyli üreme yapan canlılarda tür içinde kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar.

Haploit kromozomlu canlılarda (erkek bal arılarında olduğu gibi) mayoz bölünme görülmez.

MAYOZ BÖLÜNMENİN ÖZELLİKLERİ
» Mayoz bölünme geçiren eşey ana hücresi diploit (2n) kromozomludur.
» Bölünme sonunda oluşan üreme hücreleri (spermler ve yumurta) haploit (n) kromozom taşır.
» Mayoz bölünmede birbirini takip eden iki bölünme gerçekleşir.
» Eşeyli üreyen canlılarda eşey hücrelerinin (gamet) oluşumunu sağlayan özel bir bölünme şeklidir.
» Mayoz bölünme başlamadan önce eşey ana hücresi, mitoz bölünmede olduğu gibi interfaz evresi geçirir.
» Mayoz I'de ana hücrenin yarısı kadar kromozom taşıyan iki yavru hücre meydana gelir.
» Mayoz II de kromozom sayısı değişmeden dört hücre oluşur.

MAYOZ BÖLÜNME EVRELERİ HAZIRLIK EVRESİ (İNTERFAZ)

Kromatin iplik duplikasyon (replikasyon) ile kendini kopyalar,
Kardeş kromatidler oluşur.

1.EVRE (PROFAZ EVRESİ)

Kromatin iplikler kromozom durumuna geçer. Her kromozom iki kromatitten oluşur.
Homolog kromozomlar yan yana gelerek birbirine sarılır. Bu olaya sinapsis denir.
Sinapsis sonucu her biri dört kromatitten oluşan tetratlar oluşur.
Homolog kromozomlar arasında GEN (parça) ALIŞ VERİŞİ meydana gelir. Bu olaya Krossing-Over denir. Bu olayla aynı türün bireylerinde farklı özellikler ortaya çıkar, kalıtsal çeşitlilik (varyasyon) artar.
Çekirdek zarı ve çekirdekçik erir.
Eşlenen sentriyoller hücrenin kutuplarına çekilirken aralarında iğ iplikleri oluşur.

Metafaz I

Homolog kromozomlar karşılıklı olarak (iki sıra) hücrenin ekvatoral düzleminde toplanarak kinetekor bölgelerinden iğ ipliklerine tutunur.

Anafaz I

Homolog kromozom çiftleri birbirinden ayrılarak hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilir. Böylece oluşacak iki hücrenin genetik olarak birbirinden farklı özellikte olması sağlanır.

Telofaz I

Kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur.

Telofaz I sonunda çekirdek bölünmesi tamamlandığı için hücre iki çekirdekli olur.

Sitokinez I (Sitoplazma bölünmesi)

Çekirdek bölünmesi tamamlandığında sitoplazma bölünmesi gerçekleşir. Bitki hücrelerinde ara lamel oluşumu ile, hayvan hücrelerinde boğumlanma ile gerçekleşir. Bu olay sonucu 2n kromozomlu hücreden n kromozomlu, genetik yapısı birbirinden farklı iki hücre oluşur.

Mayoz II

Mayoz II, ana hatlarıyla mitoz bölünmeye benzer.

İnterfazı olmayan mitoz gibidir.

Mayoz II’nin başında interfaz olmadığından DNA replikasyonu görülmez, ancak sentrozom eşlenmesi görülür.

Mayoz I sonucu oluşan iki hücrenin her biri mayoz II evresine girer.

Anafaz II

Kromozomların kardeş kromatitleri iğ ipliklerinin kasılmasıyla birbirlerinden ayrılarak zıt kutuplara çekilirler.

Birbirinden ayrılan kromatitler kromozom olarak ifade edilir.

Telofaz II

Mitozdaki gibi iğ iplikleri eriyip kaybolurken, çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur.

Telofaz II’nin sonunda aynı sitoplazmayı paylaşan iki çekirdek oluşur.

Oluşan her iki çekirdekte n kromozomludur.

Sitoplazma Bölünmesi (Sitokinez) II

Mitozdaki gibi gerçekleşir. Mayoz bölünme sonucunda 2n kromozomlu bir hücreden n kromozomlu dört yavru hücre oluşur.