Ökaryot hücrenin kalıtım merkezi olan çekirdek; büyüme, bölünme ve onarım gibi metabolik olaylarıdenetlemektedir. Hücrelerde bazı istisnalar hariç tek çekirdek bulunmaktadır.
Çekirdek, hücre bölünmesini kontrol ettiğinden dolayı alyuvarlar gibi çekirdeği olmayan hücreler bölünemez. Deneysel olarak bölünme aşamasına gelmiş olan hücrelerin çekirdekleri çıkartıldığında da bölünme işleminin gerçekleşmediği görülmüştür.
Bir hücre çekirdeği; çekirdek zarı, çekirdek plazması, çekirdekçik ve kromatin iplikçiği olmak üzere dört kısımdan oluşmaktadır.
Çekirdek zarı, çekirdek plazması ile hücre sitoplazmasını birbirinden ayırır.
Çekirdek plazması içerisinde kromatin iplikçiği, çekirdekçik, enzim, mineral ve protein bulunur.
Çekirdekçik ribozomal RNA’nın sentezlendiği yerdir. Bu RNA sitoplazmadan gelen proteinlerle birleşerek ribozomları oluşturur.
Kromatin iplikçiği DNA ve proteinlerden oluşmuş yapıdır. Bölünme sırasında kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Türden türe kromozom sayı ve yapıları farklılık göstermektedir.
İnsan vücut hücresinde 46 kromozom vardır. Vücut hücrelerimizde her kromozomdan ikişer adet bulunmaktadır. Sahip olduğumuz bu kromozomların yarısını annemizden, diğer yarısını da babamızdan alırız. Bu nedenle kromozomlar 2n ile gösterilmektedir.
Bunlardan 44 tanesi vücut özelliklerini belirleyen genleri taşır ve otozom adını alır. Diğer ikisi ise (XX, XY) cinsiyeti belirleyen genleri taşımaktadır. Bunlara da gonozom denir.
Çok Hücreli Canlılarda Hücre Organizasyonu
Bir gün mahallenize gezici akvaryum gelse suda yaşayan canlılarla ilgili ne sormak istersiniz?
Biraz daha yakından bakmak ve renkli balıkları izlemek istemez misiniz? Denizlerdeki yaşamı anlatan akvaryumlarda sadece balıklar değil mercanlar, yosunlar, planktonlar gibi daha birçok canlı bulunur.
Sularda yaşayan canlıların besinlerini suda bulunan planktonlar gibi çok küçük canlılar oluşturur. Planktonlar suda bulunan pek çok canlı için besin kaynağıdır. Bu canlılar haricinde sularda yaşayan bir hücreli canlılar da vardır.
Bir hücreli canlılardan euglena, suda canlılığını devam ettirebilmek için bütün canlılık faaliyetlerini hücre içerisinde yapar. Bu durumun en büyük dezavantajı, herhangi bir yaralanma durumunda hücrenin yaşamını kaybetme ihtimalinin olmasıdır. Sularda yaşayan bir hücreli alglerin birleşerek koloni oluşturdukları bilinmektedir. Koloni oluşturma hayatta kalmanın diğer bir yoludur. Kolonilerde klorofil içeren hücrele fotosentez yapar, kamçı içeren hücreler ise koloninin hareketini sağlar. Koloniyi ışık mikroskobunda inceleyen biyologlar, özel jelatinimsi bir kılıfın koloniyi oluşturan hücreleri çevrelediğini bulmuşlardır. Pandorina kolonisindeki her bir hücre, koloni dağıldığında bile bağımsız yaşayabilir.
Hücre sayısının artması canlıya bir avantaj sağlar mı? Çok hücreli bir canlıda meydana gelen canlılık faaliyetlerinin tamamı bir hücreli canlılarda da gerçekleşir. Hücrelerin özelleşerek iş birliği içerisinde bir araya getirilmesiyle yani hücresel organizasyonla dokular oluşur. Dokulardan organlar, organlardan sistemler ve sistemlerden de organizma meydana getirilir.
Volvox ise hücre kolonileri içerisinde en gelişmiş olanıdır. Bu koloni yaklaşık 50.000 hücreden oluşabilir. Koloniyi oluşturan hücrelerin arasında özelleşme ve iş bölümü vardır.
Üreme olayı içteki büyük hücrelerce yürütülür. Diğer hücreler üreme yeteneğini kaybetmiştir.
Çekirdek, hücre bölünmesini kontrol ettiğinden dolayı alyuvarlar gibi çekirdeği olmayan hücreler bölünemez. Deneysel olarak bölünme aşamasına gelmiş olan hücrelerin çekirdekleri çıkartıldığında da bölünme işleminin gerçekleşmediği görülmüştür.
Bir hücre çekirdeği; çekirdek zarı, çekirdek plazması, çekirdekçik ve kromatin iplikçiği olmak üzere dört kısımdan oluşmaktadır.
Çekirdek zarı, çekirdek plazması ile hücre sitoplazmasını birbirinden ayırır.
Çekirdek plazması içerisinde kromatin iplikçiği, çekirdekçik, enzim, mineral ve protein bulunur.
Çekirdekçik ribozomal RNA’nın sentezlendiği yerdir. Bu RNA sitoplazmadan gelen proteinlerle birleşerek ribozomları oluşturur.
Kromatin iplikçiği DNA ve proteinlerden oluşmuş yapıdır. Bölünme sırasında kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Türden türe kromozom sayı ve yapıları farklılık göstermektedir.
İnsan vücut hücresinde 46 kromozom vardır. Vücut hücrelerimizde her kromozomdan ikişer adet bulunmaktadır. Sahip olduğumuz bu kromozomların yarısını annemizden, diğer yarısını da babamızdan alırız. Bu nedenle kromozomlar 2n ile gösterilmektedir.
Bunlardan 44 tanesi vücut özelliklerini belirleyen genleri taşır ve otozom adını alır. Diğer ikisi ise (XX, XY) cinsiyeti belirleyen genleri taşımaktadır. Bunlara da gonozom denir.
Çok Hücreli Canlılarda Hücre Organizasyonu
Bir gün mahallenize gezici akvaryum gelse suda yaşayan canlılarla ilgili ne sormak istersiniz?
Biraz daha yakından bakmak ve renkli balıkları izlemek istemez misiniz? Denizlerdeki yaşamı anlatan akvaryumlarda sadece balıklar değil mercanlar, yosunlar, planktonlar gibi daha birçok canlı bulunur.
Sularda yaşayan canlıların besinlerini suda bulunan planktonlar gibi çok küçük canlılar oluşturur. Planktonlar suda bulunan pek çok canlı için besin kaynağıdır. Bu canlılar haricinde sularda yaşayan bir hücreli canlılar da vardır.
Bir hücreli canlılardan euglena, suda canlılığını devam ettirebilmek için bütün canlılık faaliyetlerini hücre içerisinde yapar. Bu durumun en büyük dezavantajı, herhangi bir yaralanma durumunda hücrenin yaşamını kaybetme ihtimalinin olmasıdır. Sularda yaşayan bir hücreli alglerin birleşerek koloni oluşturdukları bilinmektedir. Koloni oluşturma hayatta kalmanın diğer bir yoludur. Kolonilerde klorofil içeren hücrele fotosentez yapar, kamçı içeren hücreler ise koloninin hareketini sağlar. Koloniyi ışık mikroskobunda inceleyen biyologlar, özel jelatinimsi bir kılıfın koloniyi oluşturan hücreleri çevrelediğini bulmuşlardır. Pandorina kolonisindeki her bir hücre, koloni dağıldığında bile bağımsız yaşayabilir.Hücre sayısının artması canlıya bir avantaj sağlar mı? Çok hücreli bir canlıda meydana gelen canlılık faaliyetlerinin tamamı bir hücreli canlılarda da gerçekleşir. Hücrelerin özelleşerek iş birliği içerisinde bir araya getirilmesiyle yani hücresel organizasyonla dokular oluşur. Dokulardan organlar, organlardan sistemler ve sistemlerden de organizma meydana getirilir.
Volvox ise hücre kolonileri içerisinde en gelişmiş olanıdır. Bu koloni yaklaşık 50.000 hücreden oluşabilir. Koloniyi oluşturan hücrelerin arasında özelleşme ve iş bölümü vardır.
Üreme olayı içteki büyük hücrelerce yürütülür. Diğer hücreler üreme yeteneğini kaybetmiştir.
Tags:
9.SINIF KONU ANLATIM
