Tohumlu bitkilerde eşeyli üreme tozlaşmayla başlar. Erkek organın başçığındaki polenlerin gelişimi tamamlandıktan sonra polen kesesi patlar. Etrafa dağılan çok sayıda polen; rüzgâr, su, böcek ve kuş gibi taşıyıcılarla başka bir çiçeğin veya aynı çiçeğin tepeciğine taşınır. Erkek organda olgunlaşan polenin dişi organın tepeciğine taşınmasına tozlaşma denir.
Çeşitli renkleri ve değişik kokuları olan çiçekler tozlaşmayı kolaylaştıran adaptasyonlardır. Bitkilerde tozlaşma, çapraz ve kendi kendine tozlaşma şeklinde gerçekleşir.
Bir çiçeğin aynı türden başka bir çiçekle tozlaşmasına çapraz tozlaşma denir. Çapraz tozlaşma, aynı türün farklı bireyleri arasında gerçekleştiği için yeni gen kombinasyonları ile bitki çeşitliliğini artırmış olur. Böyle tozlaşan bitkiler çevresel değişikliklere daha iyi uyum sağlayarak yayılır. Bir çiçekte bulunan polenin aynı çiçeğin dişi organının tepeciğine ulaşması kendi kendine tozlaşmadır. Kendi kendine tozlaşmada,
erkek ve dişi gametlerin üretiminin aynı zamana rastlaması gerekir.
Cam güzeli ve menekşe gibi bazı bitkiler hem tam olarak açan hem de açılmadan kapalı kalan çiçeklere sahiptir. Böyle bitkilerin açan çiçekleri çapraz tozlaşmayı gerçekleştirirken kapalı kalan çiçekleri de kendi kendine tozlaşır. Bazı çiçekli bitkiler, polenlerini diğer bir bitkinin çiçeklerindeki dişi organlara taşıyan tozlaştırıcılara (aracılara) ihtiyaç duyar. Her bir türün çiçekleri şekil, yapı, renk ve koku bakımından belirli tozlaşma aracılarına uyumludur. Örneğin sinek kuşlarının iğneye benzeyen gaga yapıları vardır. Gaganın uzun tüpsü yapısı çiçeklerden nektar almayı sağlayacak biçimde özelleşmiştir. Çiçekli bitkilerin yaklaşık
%10’u tozlaşmayı rüzgâr yoluyla sağlar. Rüzgârla tozlaşan çam, huş (Betula) ağacı gibi bitkilerin polenleri hafif ve yüzeyleri düz olduğundan uçmaya elverişlidir. Bu bitkilerin yeterli tozlaşma oranlarını sağlayabilmeleri için çok fazla polen üretmeleri gerekir. Çünkü rüzgârla çevreye dağılan polenlerin aynı türdeki dişi organın
tepeciğine ulaşma şansı çok düşüktür. Örneğin Huş ağacında tek bir erkek çiçek beş milyondan fazla polen tanesi üretir.
Karasal bitkilerde de bazı zamanlarda polenler yağmur suyuyla taşınarak da tozlaşma gerçekleşir. Ülkemizde tatlı sularda yetişen ve saz olarak bilinen Vallisneria americana (Valisnerya amerikana) su yoluyla tozlaşan bitkilerdendir.
Çiçekli bitkilerin çoğunda tozlaşma hayvanlar tarafından sağlanır. Tozlaşmaya aracı olan pek çok hayvan vardır. Arı, kuş, kelebek, güve, yarasa, maymun vb. tozlaşmayı sağlayan hayvanlara örnektir. Bu tür tozlaşmada bitkiler, çiçeklerinin renkleri ve kokuları sayesinde tozlaşmayı sağlayacak canlıları kendilerine
Çeşitli renkleri ve değişik kokuları olan çiçekler tozlaşmayı kolaylaştıran adaptasyonlardır. Bitkilerde tozlaşma, çapraz ve kendi kendine tozlaşma şeklinde gerçekleşir.
Bir çiçeğin aynı türden başka bir çiçekle tozlaşmasına çapraz tozlaşma denir. Çapraz tozlaşma, aynı türün farklı bireyleri arasında gerçekleştiği için yeni gen kombinasyonları ile bitki çeşitliliğini artırmış olur. Böyle tozlaşan bitkiler çevresel değişikliklere daha iyi uyum sağlayarak yayılır. Bir çiçekte bulunan polenin aynı çiçeğin dişi organının tepeciğine ulaşması kendi kendine tozlaşmadır. Kendi kendine tozlaşmada,
erkek ve dişi gametlerin üretiminin aynı zamana rastlaması gerekir.
Cam güzeli ve menekşe gibi bazı bitkiler hem tam olarak açan hem de açılmadan kapalı kalan çiçeklere sahiptir. Böyle bitkilerin açan çiçekleri çapraz tozlaşmayı gerçekleştirirken kapalı kalan çiçekleri de kendi kendine tozlaşır. Bazı çiçekli bitkiler, polenlerini diğer bir bitkinin çiçeklerindeki dişi organlara taşıyan tozlaştırıcılara (aracılara) ihtiyaç duyar. Her bir türün çiçekleri şekil, yapı, renk ve koku bakımından belirli tozlaşma aracılarına uyumludur. Örneğin sinek kuşlarının iğneye benzeyen gaga yapıları vardır. Gaganın uzun tüpsü yapısı çiçeklerden nektar almayı sağlayacak biçimde özelleşmiştir. Çiçekli bitkilerin yaklaşık
%10’u tozlaşmayı rüzgâr yoluyla sağlar. Rüzgârla tozlaşan çam, huş (Betula) ağacı gibi bitkilerin polenleri hafif ve yüzeyleri düz olduğundan uçmaya elverişlidir. Bu bitkilerin yeterli tozlaşma oranlarını sağlayabilmeleri için çok fazla polen üretmeleri gerekir. Çünkü rüzgârla çevreye dağılan polenlerin aynı türdeki dişi organın
tepeciğine ulaşma şansı çok düşüktür. Örneğin Huş ağacında tek bir erkek çiçek beş milyondan fazla polen tanesi üretir.
Karasal bitkilerde de bazı zamanlarda polenler yağmur suyuyla taşınarak da tozlaşma gerçekleşir. Ülkemizde tatlı sularda yetişen ve saz olarak bilinen Vallisneria americana (Valisnerya amerikana) su yoluyla tozlaşan bitkilerdendir.
Çiçekli bitkilerin çoğunda tozlaşma hayvanlar tarafından sağlanır. Tozlaşmaya aracı olan pek çok hayvan vardır. Arı, kuş, kelebek, güve, yarasa, maymun vb. tozlaşmayı sağlayan hayvanlara örnektir. Bu tür tozlaşmada bitkiler, çiçeklerinin renkleri ve kokuları sayesinde tozlaşmayı sağlayacak canlıları kendilerine
Tags:
11.SINIF KONU ANLATIM
