Moleküllerin hücre zarından enerji harcamadan, yoğunluk farkından dolayı hücre zarındaki yağ tabakasından veya protein kanallarından doğrudan geçmesi pasif taşımadır.
a. Difüzyon
Moleküllerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru yayılmaları ya da geçişmeleri olayına difüzyon denir. Difüzyon, günlük yaşantımızda sabah kahvaltısında çayımıza karıştırdığımız şekerin çözünmesi, meyve sularına karıştırılan karbondioksit ile elde edilen gazlı içecekler gibi sürekli olarak karşılaştığımız bir olaydır. Glikozun kan damarlarından hücrelere aktarılması da bir difüzyon örneğidir. Difüzyon çok yoğun ortamdan az yoğun ortama moleküler denge sağlanıncaya kadar devam eder. Bir maddenin difüzyon hızı zardaki protein kanalının sayısı, molekülün büyüklüğü, sıcaklık, difüzyon yüzeyinin genişliği, molekülün yapısal özellikleri vb. durumlardan etkilenir. Suda çözünmeyen ve yağda erimeyen maddelerin (glikoz, galaktoz vb.) hücre zarından geçişleri zarın yapısında bulunan özel proteinlerle gerçekleşir. Bu yapılara taşıyıcı protein denir. Difüzyon sırasında enerji harcanmaz, enzim kullanılmaz, canlılık şart değildir.
b. Osmoz
Yarı geçirgen bir zardan, suyun çok yoğun olan ortamdan az yoğun olan ortama geçerek yayılmasına denir. Canlı veya cansız ortamlarda, enerji harcanmadan meydana gelir. Osmoz olayında yayılma iki ortam yoğunluğu dengeleninceye kadar devam eder.
Ortamda çözünmüş maddelerin zara yaptığı basınçla oluşturdukları emme kuvvetine ozmotik basınç denir. Su
molekülleri ozmotik basıncın fazla olduğu yere doğru hareket eder. Hücre içindeki suyun hücre zarına yaptığı basınç ise turgor basıncıdır. Bitki hücrelerinde kofullar tarafından düzenlenir. Yayılma hava basıncından veya turgor basıncından etkilenebilir.
Bir hücre kendisinden daha yoğun (hipertonik) bir ortama konulursa hücre su kaybederek büzülür. Bu
olaya plazmoliz denir. Günlük hayatımızda tuzlanan derinin su kaybederek büzülmesi, balıkların tuzlanarak kurutulması ve salatanın tuzlandıktan sonra sulanması olayları birer plazmoliz örneğidir.
Ozmotik basınç arttıkça emme kuvveti de artar. Ozmotikbasınç, birim hacimde çözünmüş madde miktarı ile doğru orantılıdır. Örneğin ozmotik basınç plazmoliz olmuş hücrede nfazla, turgor olmuş hücrede azdır. Ortamda monosakkarit sayısının artması ozmotik basıncı daha çok artırır.
Bir hücre kendisinden daha az yoğun bir ortama (hipotonik ortam) konursa su alarak şişer. Bu olaya da deplazmoliz denir. Bitki hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre şişer ve turgor durumuna geçer. Hayvan hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre patlar. Buna hemoliz denir. Bir hücre denge ortamına (izotonik ortama) konursa hiçbir değişikliğe uğramaz. Bu durumda ozmotik basınç turgor basıncına eşittir.
a. Difüzyon
Moleküllerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru yayılmaları ya da geçişmeleri olayına difüzyon denir. Difüzyon, günlük yaşantımızda sabah kahvaltısında çayımıza karıştırdığımız şekerin çözünmesi, meyve sularına karıştırılan karbondioksit ile elde edilen gazlı içecekler gibi sürekli olarak karşılaştığımız bir olaydır. Glikozun kan damarlarından hücrelere aktarılması da bir difüzyon örneğidir. Difüzyon çok yoğun ortamdan az yoğun ortama moleküler denge sağlanıncaya kadar devam eder. Bir maddenin difüzyon hızı zardaki protein kanalının sayısı, molekülün büyüklüğü, sıcaklık, difüzyon yüzeyinin genişliği, molekülün yapısal özellikleri vb. durumlardan etkilenir. Suda çözünmeyen ve yağda erimeyen maddelerin (glikoz, galaktoz vb.) hücre zarından geçişleri zarın yapısında bulunan özel proteinlerle gerçekleşir. Bu yapılara taşıyıcı protein denir. Difüzyon sırasında enerji harcanmaz, enzim kullanılmaz, canlılık şart değildir.
b. Osmoz
Yarı geçirgen bir zardan, suyun çok yoğun olan ortamdan az yoğun olan ortama geçerek yayılmasına denir. Canlı veya cansız ortamlarda, enerji harcanmadan meydana gelir. Osmoz olayında yayılma iki ortam yoğunluğu dengeleninceye kadar devam eder.
Ortamda çözünmüş maddelerin zara yaptığı basınçla oluşturdukları emme kuvvetine ozmotik basınç denir. Su
molekülleri ozmotik basıncın fazla olduğu yere doğru hareket eder. Hücre içindeki suyun hücre zarına yaptığı basınç ise turgor basıncıdır. Bitki hücrelerinde kofullar tarafından düzenlenir. Yayılma hava basıncından veya turgor basıncından etkilenebilir.
Bir hücre kendisinden daha yoğun (hipertonik) bir ortama konulursa hücre su kaybederek büzülür. Bu
olaya plazmoliz denir. Günlük hayatımızda tuzlanan derinin su kaybederek büzülmesi, balıkların tuzlanarak kurutulması ve salatanın tuzlandıktan sonra sulanması olayları birer plazmoliz örneğidir.
Ozmotik basınç arttıkça emme kuvveti de artar. Ozmotikbasınç, birim hacimde çözünmüş madde miktarı ile doğru orantılıdır. Örneğin ozmotik basınç plazmoliz olmuş hücrede nfazla, turgor olmuş hücrede azdır. Ortamda monosakkarit sayısının artması ozmotik basıncı daha çok artırır.
Bir hücre kendisinden daha az yoğun bir ortama (hipotonik ortam) konursa su alarak şişer. Bu olaya da deplazmoliz denir. Bitki hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre şişer ve turgor durumuna geçer. Hayvan hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre patlar. Buna hemoliz denir. Bir hücre denge ortamına (izotonik ortama) konursa hiçbir değişikliğe uğramaz. Bu durumda ozmotik basınç turgor basıncına eşittir.
Tags:
9.SINIF KONU ANLATIM
